Χριστόδουλος: ένας πολιτικός με άμφια
Υπήρξε εξέχουσα θρησκευτικοπολιτική προσωπικότητα, που επέβαλε με αποφασιστικότητα την παρουσία του στη ζωή της χώρας και με τις πολιτικές του παρεμβάσεις άλλοτε συσπείρωσε και άλλοτε δίχασε την ελληνική κοινωνία
«EΘΝΟς» 3/2/2008
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εγκατέλειψε πλέον τα εγκόσμια. Οι πιστοί και οι ιεράρχες είναι αυτοί που θα αποτιμήσουν το θρησκευτικό του έργο. Οι ίδιοι θα κρίνουν και το πώς διοίκησε την Εκκλησία, αν και ορισμένες πτυχές της εσωτερικής εκκλησιαστικής ζωής που είδαν το φως της δημοσιότητας (ροζ σκάνδαλα, πλουτισμός ιεραρχών, εμπλοκή στο παραδικαστικό κύκλωμα κ.λπ.) κάθε άλλο παρά συνεισέφεραν στην αύξηση του κύρους της.
Αλλο είναι όμως το ερώτημα που συνεχίζει να έχει γενικό ενδιαφέρον:
Τι ήταν εκείνο που του έδωσε τη δυνατότητα να αποκτήσει τόσο μεγάλη επιρροή στην ελληνική κοινωνία, την οποία συσπείρωνε ή δίχαζε κατά περίπτωση, μην αφήνοντας όμως περιθώριο σε κανέναν να τον αγνοήσει;
Η απάντηση είναι σαφής: οι πολιτικές του παρεμβάσεις!
Ο Χριστόδουλος υπήρξε εξέχουσα θρησκευτικοπολιτική προσωπικότητα. Υπήρξε όντως ένας «πολιτικός με άμφια», ο οποίος επέβαλε με επιμονή και αποφασιστικότητα την παρουσία του στην πολιτική ζωή του τόπου.
«Δεξιά του Κυρίου»
Δεν αναφερόμαστε στις κομματικές του πεποιθήσεις, τις οποίες δεν δίσταζε να αποκαλύπτει με έμμεσο αλλά σαφέστατο τρόπο, όταν π.χ. έκανε λόγο για τη «Δεξιά του Κυρίου», μία μόλις εβδομάδα μετά τις εκλογές του Μαρτίου του 2004.
Δεξιότατος -και μάλιστα προερχόμενος από τους κορυφαίους φιλοδικτατορικούς κύκλους της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς ήταν προστατευόμενος του κατεξοχήν Αρχιεπισκόπου των δικτατόρων και της βασιλικής Αυλής Ιερώνυμου- ο Χριστόδουλος δεν θα συγκινούσε παρά μόνο τους ψηφοφόρους της ΝΔ και μάλιστα όχι όλους, αν ως πολιτική δραστηριότητα είχε μόνο την προβολή των κομματικών του πεποιθήσεων.
Αλλού βρίσκεται η πολιτική ικανότητα του Χριστόδουλου.
Με οξύνοια συνειδητοποίησε το βάθος των ανακατατάξεων που συντελούνται λόγω της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και αντιλήφθηκε ότι η διαδικασία αυτή δημιουργεί τεράστια πολιτικά κενά, ορισμένα από τα οποία επιχείρησε να καλύψει, καθώς διαπίστωσε ότι το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να τα καλύψουν ως πολιτικά κόμματα.
Υπέρ της Σερβίας και κατά του Σχεδίου Ανάν
Ως κόμματα διαχείρισης της εξουσίας, ούτε το ΠΑΣΟΚ ούτε η ΝΔ ήθελαν π.χ. να καταδικάσουν την επίθεση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας, το 1999.
Οπως όμως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις, έως και το 97% (!) του ελληνικού λαού τασσόταν εναντίον των αμερικανονατοϊκών επιδρομέων. Οταν, λοιπόν, ο Χριστόδουλος τασσόταν υπέρ της Σερβίας ή όταν έλεγε για τον τότε Αμερικανό Πρόεδρο ότι «τα χέρια του στάζουν αίμα, κι όμως όλοι τον είδαμε τον κ. Κλίντον να προσεύχεται υπέρ της ειρήνης» σίγουρα εξέφραζε αυτός και όχι οι πολιτικοί τα αισθήματα του ελληνικού λαού.
Ανταπόκριση στο λαϊκό αίσθημα
Κάτι ανάλογο ήταν και με το σχέδιο Ανάν, όπου ΠΑΣΟΚ και ΝΔ είχαν ταχθεί επισήμως υπέρ του σχεδίου, το οποίο όμως απέρριψε πανηγυρικά το 76% των Ελληνοκυπρίων στο δημοψήφισμα που ακολούθησε, τον Απρίλιο του 2004.
Οταν, λοιπόν, έβγαινε ο Χριστόδουλος και το απέρριπτε λέγοντας ότι «αν ακολουθηθεί το σχέδιο Ανάν, οι Κύπριοι καλούνται να ξεχάσουν την Ελλάδα, τη γλώσσα τους και την ιστορία τους», μπορεί να υπερέβαλλε ως προς τις διατυπώσεις, σίγουρα όμως ανταποκρινόταν στις απορριπτικές διαθέσεις της πλειονότητας του ελληνικού λαού.
Κατά της αμερικανικής Νέας Τάξης
Με θάρρος που δεν είχε κανένας πολιτικός των δύο μεγάλων κομμάτων, ο Χριστόδουλος είχε κατακεραυνώσει την αμερικανική Νέα Τάξη πριν ακόμη εκλεγεί Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζορτζ Μπους, λέγοντας μεταξύ άλλων τον Ιανουάριο του 2008:
«Με τρομάζει ο όρος Νέα Τάξη. Και στην προπολεμική Γερμανία του Χίτλερ γινόταν λόγος για μια Νέα Τάξη. Βέβαια οι συνθήκες σήμερα είναι διαφορετικές.
Φοβάμαι όμως ότι αυτή η Νέα Τάξη Πραγμάτων προέρχεται από μία υπερδύναμη, η οποία είναι σε θέση να επιβάλει τη βία των όπλων για να απωθήσει στο περιθώριο, να εξοντώσει βιολογικά όποιον αντιδρά. Αυτή η Νέα Τάξη απειλεί την ανεξαρτησία της ανθρώπινης σκέψης».
«Οδοστρωτήρας η ΕΕ, μηχανή του κιμά η παγκοσμιοποίηση»
Με επιδεξιότητα εξέφραζε και τη δυσφορία ευρέων στρωμάτων του πληθυσμού για την πλήρη υποταγή άνευ όρων των Ελλήνων πολιτικών στις επιταγές της ΕΕ, λέγοντας π.χ. «να μην επιτρέψουμε να μας ισοπεδώσει ο οδοστρωτήρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης» ή ότι «αποτελεί αίσχος για τους Νεοέλληνες να παίρνουν ως κριτήριο το τι θέλουν κάθε φορά οι Βρυξέλλες και όχι ό,τι επιβάλλει η ιστορική αναγκαιότητα και η παράδοση αυτού του τόπου». Πολέμιος της παγκοσμιοποίησης, την παρομοίασε με... μηχανή του κιμά: «Αγοράζετε ένα κομμάτι κρέας.
Το κομμάτι αυτό είναι στερεό πράγμα. Οσο και να το πατήσεις από εδώ, όσο και να το πατήσεις από εκεί, θα διατηρήσει το σχήμα του. Οταν όμως αυτό το κομμάτι το κρέας το βάλεις μέσα στη μηχανή του κιμά, από κάτω τι βγαίνει; Βγαίνει κιμάς.
Και τον κιμά τον πιάνεις στο χέρι σου και τον πλάθεις, τον κάνεις όπως θέλεις, τον κάνεις σουτζούκι, τον κάνεις κεφτέ. Τι προτιμάτε να είστε, κρέας ή κιμάς;» είχε πει απευθυνόμενος στους μαθητές του Αρσακείου.
Επικοινωνιακός με επίγνωση της εκκλησιαστικής δύναμης
Το τεράστιο πλεονέκτημα που είχε ο Χριστόδουλος ήταν ότι λόγω της φύσης του αξιώματός του μπορούσε να υποστηρίζει πολιτικές απόψεις, τις οποίες ενστερνιζόταν η πλειονότητα των Ελλήνων, χωρίς να χρειάζεται να απαρνηθεί κανένας τις κομματικές του προτιμήσεις. Μπορούσε, λοιπόν, να λέει αλήθειες που συμφωνούσαν με όσα πίστευαν τόσο οι οπαδοί της ΝΔ όσο και του ΠΑΣΟΚ, κάποτε μάλιστα και της Αριστεράς.
Αυτή η χωρίς περιορισμούς πολιτική γλώσσα άγγιξε μάλιστα και πολλούς νέους, καθώς ο Χριστόδουλος δεν είχε προκαταλήψεις αναφορικά με την εμφάνιση της νεολαίας, ενώ με ορισμένες εκφράσεις του τύπου «σας πάω» και με ανέκδοτα έσπαγε και τον πάγο της εξεύρεσης διόδων επικοινωνίας.
Το σημαντικότερο όμως είναι πως ο Χριστόδουλος είχε πλήρη επίγνωση του ρεύματος της εποχής μας σε διεθνές επίπεδο που εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες ευνοεί τη μετατροπή της θρησκείας σε ισχυρό πολιτικό παράγοντα.
Αυτή η ιστορία άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν έγιναν εμφανέστατα τα σημάδια της ταυτόχρονης κρίσης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και του καπιταλισμού (με τις οικονομικές κρίσεις και τις ήττες στο Βιετνάμ, στην Καμπότζη κ.λπ.), του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και του τριτοκοσμικού απελευθερωτικού εθνικισμού.
Η κρίση του κοσμικού κράτους
Επρόκειτο για κρίση όλων των μορφών οργάνωσης της κοινωνίας σε κοσμική βάση, οι οποίες είχαν προέλθει ως αποτέλεσμα του Διαφωτισμού και της ιστορικής ρήξης κράτους και εκκλησίας.
Τον Οκτώβριο του 1978 εκλέγεται Πάπας ο Πολωνός Κάρολ Βοϊτίλα, ο οποίος παίζει εξέχοντα ρόλο στο πλευρό των Αμερικανών για την υπονόμευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και των ριζοσπαστικών καθεστώτων του Τρίτου Κόσμου. Την 1η Φεβρουαρίου 1979 ο Χομεϊνί θριαμβεύει στο Ιράν, τινάζει στον αέρα τον συσχετισμό δυνάμεων στη Μ. Ανατολή και μετατρέπει το πολιτικό Ισλάμ σε σοβαρότατο παράγοντα διαμόρφωσης του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων.
Ακολουθούν οι ινδουιστές και οι ορθόδοξοι Εβραίοι, οι οποίοι ανατρέπουν ριζικά τους πολιτικούς συσχετισμούς σε έντονα κοσμικές χώρες, όπως ήταν μέχρι τότε η Ινδία και το Ισραήλ. Επειτα θα έρθουν οι ακροδεξιοί ευαγγελιστές του Μπους, σε μια προσπάθεια παροχής θρησκευτικής κάλυψης των ιμπεριαλιστικών πολέμων που εξαπολύει η υπερδύναμη των ΗΠΑ.
Η θρησκεία εισβάλλει στην πολιτική, την υποκαθιστά εν μέρει και ταυτόχρονα γίνεται όργανο της πολιτικής.
«Συντηρητικός εκσυγχρονιστής» που... διάβαζε επί χούντας
Ακριβώς αυτό είναι το διεθνές ρεύμα, μέσα στο οποίο κινήθηκε ο Χριστόδουλος, αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι ήταν θρησκευτικοπολιτικός ηγέτης που είχε συλλάβει το πνεύμα της εποχής. Ηταν ένας «συντηρητικός εκσυγχρονιστής», χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι ήταν και προοδευτικός στις ιδέες του.
Πρώτιστο και αποκλειστικό μέλημά του είχε την ενίσχυση της θέσης της Εκκλησίας της Ελλάδος στο νέο ευνοϊκό πλαίσιο. Οι όποιες «αντιιμπεριαλιστικές» θέσεις του προέκυπταν από τη θέση της Ελλάδας στο πλαίσιο των διεθνών συσχετισμών και συχνά αντανακλούσαν την ανάγκη αντίστασης σε διαμορφωμένες ή δυνάμει απειλές κατά της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Με ιδιαίτερο πάθος επετίθετο εναντίον οποιουδήποτε τασσόταν κατά της εκκλησίας ή ζητούσε χωρισμό εκκλησίας και κράτους. Εκεί έδειχνε τον αντιδραστικό εαυτό του.
«Οι διανοούμενοι τα έχουν ξεπουλήσει όλα. Ορισμένοι οπαδοί του πνεύματος του Διαφωτισμού και της δήθεν θρησκευτικά άχρωμης κοινωνίας... επιδιώκουν να επιβάλουν ένα στυγνό και απάνθρωπο καθεστώς πάνω στις συνειδήσεις των πιστών ανθρώπων» ισχυριζόταν.
«Κάθε απόπειρα αποσύνδεσης Ορθοδοξίας και Ελληνισμού συνιστά απειλή για την ενότητα του έθνους» υποστήριζε.
«Την Εκκλησία όποιο χέρι θέλησε να αγγίξει, αυτό ξεράθηκε». «Κανένας Δαφέρμος και κανένας προδότης αυτού του έθνους δεν μπορεί να ξεπουλήσει...» απειλούσε και από άμβωνος για το θέμα της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες.
Ολη η τρομερή κοινωνική αναστάτωση με τις ταυτότητες αποσκοπούσε φυσικά στη διαφύλαξη της εκκλησίας ως θεμελιώδους στοιχείου του εθνικού προσδιορισμού των Ελλήνων, ως ασπίδα αποτροπής του ενδεχομένου χωρισμού κράτους και εκκλησίας.
Οσο για τη χούντα, ούτε εκ των υστέρων δεν την αποκήρυξε ο Χριστόδουλος. Πέρα από το ιστορικό «εγώ τότε διάβαζα, σπούδαζα», που είπε τον Μάρτιο του 2001, ισχυριζόμενος ότι δεν ήξερε τίποτα για τα βασανιστήρια και το ΕΑΤ - ΕΣΑ, δύο μόλις μήνες αργότερα έγραφε στον αρχιπραξικοπηματία Παττακό: «Υπήρξατε εκφραστής ξεχωριστών προσόντων και αρετών και γράψατε ιστορία...»!
Τα «ανοίγματα» στον Πάπα και η ρήξη με τον Βαρθολομαίο
Ο Χριστόδουλος συνδύαζε τη μαχητική υπεράσπιση της θέσης της Εκκλησίας της Ελλάδος στον σύγχρονο κόσμο με μια εντυπωσιακά ρεαλιστική «εξωτερική πολιτική», ακριβώς επειδή είχε συναίσθηση του συσχετισμού δυνάμεων.
Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ υπαγορεύει σχέσεις συνεργασίας με την κυρίαρχη εκκλησία στους κόλπους της, τη Ρωμαιοκαθολική. Η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και η διάλυση της ΕΣΣΔ κατέστησαν αυτομάτως τη Μόσχα γεωπολιτικό κέντρο της Ορθοδοξίας ανεξάρτητα από τη θρησκευτική τάξη.
Ο εκλιπών Αρχιεπίσκοπος αναγνώρισε τη νέα πραγματικότητα. Παρά τις σφοδρές αντιδράσεις από το πιο οπισθοδρομικό τμήμα της Ιεραρχίας (που είναι και ισχυρότατα πλειοψηφικό), έφερε τον Πάπα στον Αρειο Πάγο της Ακρόπολης μετά από 1.200 χρόνια και έγινε ο ίδιος ο πρώτος στην Ιστορία Ελληνας Αρχιεπίσκοπος που επισκέφθηκε το Βατικανό.
Σύσφιγξη σχέσεων
Στις 4/5/2001 υποδέχθηκε τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β, στις 5/5/2001 αναχώρησε για δεκαήμερη επίσκεψη στη Ρωσία και σύσφιγξη σχέσεων με τον Πατριάρχη της Ρωσίας Αλέξιο.
Στο πλαίσιο της νέας πραγματικότητας έλαβε χώρα και η σύγκρουσή του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Από πολιτική σκοπιά, η υπαγωγή στο Φανάρι των περιοχών της Ελλάδας που απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους τον 20ό αιώνα υπηρετούσε στόχους της ελληνικής αστικής τάξης που έχουν εγκαταλειφθεί πλέον εδώ και πολλές, πολλές δεκαετίες. Ο Χριστόδουλος με στόχο την ενίσχυση της θέσης της Εκκλησίας της Ελλάδος στο νέο διεθνές περιβάλλον, διεκδίκησε το αυτονόητο: να είναι Αρχιεπίσκοπος όλων των Ελλήνων της χώρας, με πλήρη δικαιώματα, όπου κι αν ζουν. Φυσικά, κάτι τέτοιο απογυμνώνει το Φανάρι από άμεσα υπαγόμενους σε αυτούς πιστούς και αποκαλύπτει μια δυσάρεστη πραγματικότητα για την υφιστάμενη επιρροή του - γι αυτό και η βίαιη αντίδραση...
Η ρηξικέλευθη και ρεαλιστική «εξωτερική πολιτική» του Χριστόδουλου πάντως ήταν τόσο τολμηρή, ώστε είναι μάλλον απίθανο να την ακολουθήσει τόσο ενεργά ο διάδοχός του...
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΑΣΤΙΚ
Οι μεγάλες στιγμές της δεκαετούς ποιμαντορίας του
Συγκίνηση και θλίψη για τους πιστούς, οδύνη και πόνος για τους φίλους και τους κοντινούς ανθρώπους. Εφυγε με αξιοπρέπεια ο αγωνιστής της Ορθοδοξίας.
Διά χειρός Χριστόδουλου
Δεινός χειριστής του λόγου, ο ιεράρχης με τα σπάνια επικοινωνιακά χαρίσματα δεν περιοριζόταν στις από άμβωνος ομιλίες
Αγαπήθηκε με πάθος, αμφισβητήθηκε με πάθος
Ρήτορας, επικοινωνιακός, με λαϊκή αποδοχή, δυναμικός και εκρηκτικός, οραματίστηκε τον εκσυγχρονισμό της Εκκλησίας, έκανε ανοίγματα, αλλά και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με τις παρεμβάσεις του
Το παιδί των προσφύγων στον θρόνο της Εκκλησίας
Η γνωριμία του με τον Καλλίνικο και τον Αμβρόσιο, η μυστηριώδης φυγή του από τα Μετέωρα, η εκλογή του το 1974 στη Μητρόπολη Δημητριάδος και η μάχη για τη διαδοχή του Σεραφείμ
Σηκώνει το λάβαρο στον πόλεμο των ταυτοτήτων
Το θέμα των ταυτοτήτων τον φέρνει σε ανοιχτή κόντρα με την κυβέρνηση Σημίτη. Οργανώνει συλλαλητήρια, απαιτεί δημοψήφισμα και προειδοποιεί: Οποιο χέρι θελήσει να αγγίξει την Εκκλησία θα του ξεραθεί...
Εφθασε ένα βήμα πριν από το σχίσμα
Από την πρώτη επίσημη συνάντηση ξεκίνησαν οι κόντρες, πρώτα για τα γραφεία των δύο Εκκλησιών, κατόπιν για τη μνημόνευση του Χριστόδουλου στις μητροπόλεις της Β. Ελλάδας και τέλος έφθασαν στα πρόθυρα πολέμου για το καθεστώς στις μητροπόλεις των Νέων Χωρών
Το κάστρο της Χρυσοπηγής και ο γενναίος στρατηγός
Ιδρύουν το 1973 τη μοναστική κοινότητα με τον Καλλίνικο Καρούσο και τον Αμβρόσιο Λένη, που έγιναν το 1978 μητροπολίτες Πειραιώς και Καλαβρύτων αντίστοιχα. Ο ίδιος θα αναδειχθεί το 1998 στον αρχιεπισκοπικό θρόνο
Ο Αρχιεπίσκοπος που αγάπησε το... μπαλκόνι
Το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον για τα λεγόμενά του υπήρξε πάντα ζωηρό. Στην αρχή της θητείας του αρκετές αποστροφές του λόγου του προκάλεσαν αίσθηση. Ηταν κάτι πέρα από τα ειωθότα των εκκλησιαστικών ηθών.
"Αγωνιστής, θαρραλέος, αξιοπρεπής"
«Υπήρξε εξέχων ιεράρχης με πλούσια και πολύπλευρη προσφορά. Με τη στάση του μας συγκλόνισε στέλνοντας ένα μοναδικό μήνυμα θάρρους και αξιοπρέπειας», τόνισε ο Κ. Παπούλιας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου